Nadir Toprak Elementlerinde Güvenli Tedarik Arayışı Hızlanıyor Haberi

BERLİN/LONDRA (AA) – Ülkelerin özellikle temiz enerji dönüşümünde stratejik bir fırsat olarak değerlendirilen nadir toprak elementleri ve kritik mineraller, bu dönüşümün sürdürülebilirliği açısından kritik bir rol oynuyor.

Trump’ın yapılan yardımlar nedeniyle Ukrayna’nın ABD’ye yüzlerce milyar dolar borcu olduğunu ve Kiev ile 500 milyar dolarlık nadir toprak elementlerini talep eden bir anlaşma yapmak istediğini açıklamasının ardından, söz konusu elementlere yönelik güvenli tedarik arayışı hızlandı.

Trump’ın, ABD’deki yoğun sanayi üretiminde kullanmak ve Çin’in nadir toprak elementlerindeki üstünlüğünü kırmak için Ukrayna’nın nadir toprak elementleriyle ilgilendiği tahmin ediliyor.

Ukrayna Devlet Başkanı Volodimir Zelenskiy’nin cuma günü Beyaz Saray’a giderek ABD ile bir nadir toprak elementleri anlaşması imzalayacağını duyuran Trump, “Bir anlaşma imzalayacağız, bu çok büyük bir anlaşma olacak. Ukrayna için de harika bir anlaşma çünkü bizi oraya götürüyorlar ve orada çalışacağız. Bu şekilde otomatik bir güvenlik sağlanmış olacak çünkü biz oradayken kimse bizim insanlarımızla uğraşamayacak.” ifadelerini kullandı.

Zelenskiy ise ABD ile nadir toprak elementlerine yatırım yapılmasını öngören ilk yatırım anlaşması taslağının hazır ve taslağın Ukrayna’nın ABD’ye borçlu olduğunu öngören bir madde içermemesinin kendisi için çok önemli olduğunu belirterek, “Anlaşma 500 milyar (dolar) borcu, 350 milyar borcu veya 100 milyar borcu içermiyor. Çünkü bu bize haksızlık olurdu.” dedi.

Hazırlanan belgenin “güvenlik garantisi ile ilgili maddeyi de içerdiğini” dile getiren Zelenskiy, “Bir sonraki anlaşma yatırım fonuyla ilgili olacak. Bu bir şekilde ortaklık ve parayla ilgili olacak zaten. Bir sonraki anlaşmanın Ukrayna parlamentosunda zorunlu onayı gerekecek. Yasalarımıza göre bu bizim için zorunludur.” diye konuştu.

Çin dünyadaki nadir toprak elementlerinin en büyük üreticisi

Bu kapsamda, cuma günü ABD ve Ukrayna arasındaki anlaşmanın detayları yakından takip edilirken, gözler bu alanda hızlanan güvenli tedarik arayışına çevrildi.

Uzun zamandır Dünya’daki çevresel, ticari ve politik durum, NTE alanında yapılan çalışmaların tedarik güvenliği alanında yoğunlaşmasını sağlıyor.

Dünyada halihazırda Çin’in lider konumda olduğu nadir toprak elementleri, cep telefonları, füze sistemleri, elektronik araçlar, yenilenebilir enerji, savunma sanayisi ve sağlık başta olmak üzere birçok alanda kullanılıyor. Bu elementler, içeriğinde bulundukları malzemeleri hafifletiyor, yüksek sıcaklığa, aşınmaya ve korozyona karşı dirençli hale getiriyor.

Kimyasal, manyetik ve optik özelliklere göre benzer özellikler gösteren 15 tane lantanit ile itriyum ve skandiyumdan oluşan 17 element, yer kabuğunda bol miktarda bulunmasına rağmen işlenerek kullanıma sunumunun zor olmasından dolayı nadir toprak elementi olarak adlandırılıyor.

Dünyadaki toplam nadir toprak elementleri rezervinin 110 ile 130 milyon ton arasında olduğu hesaplanıyor.

ABD Jeolojik Araştırmalar Kurumu’nun 2024’te yaptığı bir değerlendirmeye göre, toplam rezervin 44 milyon tonu dünyanın en büyük üreticisi olan Çin’de bulunuyor.

Çin’i 22 milyon tonla Brezilya, 21 milyon tonla Vietnam, 10 milyon tonla Rusya ve 7 milyon tonla Hindistan izliyor. ABD, Grönland ve Tanzanya’da dünyadaki nadir toprak elementleri rezervlerinden yüzde 2’şer pay alıyor.

Çin, bu elementlerin yüzde 90’ına yakınını işleme kapasitesini elinde bulunduruyor. Bu nedenle, dünyanın büyük bir kısmı temiz enerji ve yüksek teknoloji sektörlerinde tedarik için Çin’e bağımlı konumda.

Ayrıca, Çin’in nadir toprak elementleri piyasasındaki baskın konumu, ona hem tedarik hem de fiyatlandırma üzerinde önemli bir kontrol sağlıyor. Bu durumun dünya genelinde enerji teknolojileri ve yüksek teknoloji sektörlerinde önemli bir tedarik riski oluşturduğu belirtiliyor.

Çin’in NTE alanındaki ticari ve politik kısıtlamaları ve NTE’lerin kullanım alanlarının önemi nedeniyle NTE’ler, ABD Enerji Bakanlığı ve Avrupa Komisyonu tarafından stratejik ham maddeler kategorisine alındı.

Son yıllarda özellikle Batı ülkeleri, ithalatı çeşitlendirmek, Çin ve Rusya’ya bağımlılığı azaltmak için nadir toprak elementleri rezervlerini geliştirmeye çalışıyor.

Ukrayna, nadir toprak elementleri ve kritik mineraller

ABD Başkanı Trump’ın Ukrayna ile yapmak istediğini açıkladığı anlaşmanın hem nadir toprak elementleri ve hem kritik mineralleri kapsayıp kapsamadığı belirsizliğini korurken, Ukrayna dünyada bu alandaki en büyük oyunculardan biri olarak öne çıkmasa da önemli bir potansiyele sahip.

Avrupa Birliği’nin Kritik Hammaddeler Yasası’na göre, Ukrayna 34 kritik mineralden 22’sinin yataklarını bulunduruyor. Ülkenin, dünyadaki kritik ham maddelerin yaklaşık yüzde 5’ine sahip olduğu tahmin ediliyor.

Dünya Ekonomik Forumu’na göre Ukrayna, lityum, berilyum, manganez, galyum, zirkonyum, grafit, apatit, florit ve nikel için de önemli bir potansiyel tedarikçi olarak öne çıkıyor.

Ukrayna’nın nadir toprak elementleri dahil, dünyadaki maden rezervlerinin yaklaşık yüzde 5’ine sahip olduğu hesaplanıyor.

Ukrayna’nın nadir toprak elementleri ve kritik mineraller açısından en yüksek rezerve sahip olduğu tahmin edilen kaynaklardan birinin 0,5 milyon tonla lityum olduğu ve Avrupa’daki lityum yataklarının üçte birine ev sahipliği yaptığı tahmin ediliyor.

UkraineInvest verilerine göre, ülke dünyadaki rezervlerde titanyumda 6’ncı, manganezde 8’inci, demirde ve uranyumda 10’uncu sırada bulunuyor.

Ülkenin 19 milyon ton grafit rezervine sahip olduğu bilinirken, NATO verilerine göre, dünyadaki titanyum rezervlerinin yüzde 7’sine sahip Ukrayna, bu alanda Avrupa’da ilk sıralarda yer alıyor.

Rusya-Ukrayna savaşı öncesinde, kritik minerallerin Ukrayna ekonomisinin yüzde 6,1’ini ve ihracatının yüzde 30’unu oluşturduğu hesaplanıyor.

Muhabir: Nuran Erkul Kaya,Bahattin Gönültaş